Naszymi podopiecznymi są zarówno osoby w śpiączce, jak i te, które po wybudzeniu znajdują się w stanie wegetatywnym, stanie minimalnej świadomości, zespole zamknięcia.
Czy jednak wiemy co kryje się pod tymi pojęciami? Czy osoba, która jest na przykłąd 5 lat po wypadku, ma otwarte oczy, wodzi wzrokiem za osobami, jest nadal w śpiączce? W tym miejscu bardzo ogólnie chce opisać te stany. Jeżeli Kogoś zainteresuje ten temat i chce więcej szczegółów, to zapraszam po dokładne informacje na bloga fundacji.
Śpiączka (ang.coma) jest to najgłębszy stan zaburzenia świadomości. Stwierdza się brak świadomości, przytomności, funkcji słuchowych, wzrokowych, ruchowych. Zniesione jest porozumiewanie się i okazywanie emocji. Śpiączka zwykle trwa od dwóch do czterech tygodni. Po tym czasie, stan pacjenta zwykle albo mocno się pogarsza, albo pacjent się wybudza. Warto pamiętać, że wybudzenie nie oznacza, iż układ nerwowy będzie od razu w stanie pełnej aktywizacji. Może bowiem przejść w stan wegetatywny (vegetative state, VS), stan minimalnej świadomości (minimally conscious state, MCS), zespół zamknięcia (locked-in syndrome, LIS).
Stan wegetatywny (ang. vegetative state, VS) charakteryzuje się brakiem porozumiewania się z otoczeniem oraz występowaniem głębokich zaburzeń dowolnej aktywności. Osoba ma zachowane funkcje autonomiczne i cykl snu-czuwania, nie ma oznak świadomości, nie odpowiada na stymulację, pojawiają się u niej reakcje odruchowe. W stanie wegetatywnym mogą pojawić się proste odruchowe reakcje nawiązywania kontaktu z otoczeniem, co odróżnia ten stan od śpiączki. Osoby mogą otwierać spontanicznie oczy, wydawać dźwięki, reagować płaczem, grymasem twarzy, ale nie jest to świadome i celowe działanie.
Niestety bardzo często osoby są diagnozowane jako przebywające w stanie wegetatywnym, a w rzeczywistości są w stanie minimalnej świadomości. Dlaczego tak się dzieje? Przyczyn jest wiele. Najważniejszy to brak uzupełniania wiedzy o osobie badanej oraz ciągłej korekty w procesie rehabilitacji i stymulowania. Często pomijamy tak ważne procesy jak neurogeneza czy neuroplastyczność mózgu. Poza tym, najważniejsza w ocenie tych osób jest obserwacja. Tylko wtedy możemy zauważyć nawet najmniejsze celowe oznaki świadomości.
Stan minimalnej świadomości (ang. minimally conscious state, MCS). Rozróżnienie zespołu niereaktywnego czuwania (stanu wegetatywnego) od stanu minimalnej świadomości jest bardzo trudne. Osoby w stanie minimalnej świadomości mają częściowo zachowaną świadomość przy pełnej przytomności. Pojawiają się u nich pewne reakcje ruchowe na bodźce bólowe, ruchy celowe oraz krótka fiksacja wzroku i kinetyczne wodzenie za przedmiotem. Posiadają oni również możliwość wokalizacji, często nieadekwatnej poprzez lokalizowanie bodźców słuchowych. W tym stanie bardzo trudno jest określić czy obserwowane ruchy są celowe, jednak samo rokowanie do wyjścia z tego stanu jest znacznie lepsze niż w przypadku stanu wegetatywnego. Dla dokładniejszego opisania ewolucji stanu świadomości stosowany jest podział na MCS minus (charakteryzuje się podstawowymi, adekwatnymi reakcjami somatosensorycznymi, emocjonalnymi oraz fiksowaniem wzroku); MCS plus (charakteryzuje się występowaniem złożonych czynności, jak rozumienie mowy czy wykonywaniem poleceń) oraz EMCS (stan przejściowy między stanem minimalnej świadomości a stanem całkowitej świadomości).
Zespół zamknięcia (ang. locked-in syndrome, LIS) przejawia się brakiem objawów behawioralnych w postaci niemożności nawiązania kontaktu i brakiem reakcji celowych. Występuje tetraplegia i afonia, ale zachowane są świadomość, zdolności poznawcze i czucie. Jest to trudny do rozpoznania stan. Pomimo braku faktycznych zaburzeń świadomości, osoba sprawia wrażenie jakby nic nie rozumiała, nie słyszała i nie była w stanie decydować o sobie.
